Fusie of overname in de zorg? Denk aan de zorgspecifieke concentratietoets van de NZa
Fusies en overnames spelen een belangrijke rol in de Nederlandse zorgsector. Organisaties kiezen vaak voor samenwerking om efficiënter te werken, schaalvoordelen te behalen of de kwaliteit van zorg te waarborgen. Tegelijkertijd brengt een fusie of overname complexe uitdagingen met zich mee, zoals integratie van systemen, culturele verschillen en mogelijke gevolgen voor patiënten en medewerkers. Om deze processen te reguleren en de zorgkwaliteit te bewaken, heeft de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een zorgspecifieke concentratietoets ontwikkeld.
Wat is de Zorgspecifieke concentratietoets?
De zorgspecifieke concentratietoets is een wettelijke verplichting, zoals vastgelegd in artikel 49a van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). Zorgaanbieders mogen geen fusie of overname realiseren zonder goedkeuring van de NZa.
De NZa gebruikt een aanvraagformulier om deze beoordeling te vergemakkelijken, waarin centrale begrippen en specifieke vragen worden uitgewerkt. Daarnaast dienen betrokken organisaties een effectrapportage in te leveren, waarin de verwachte gevolgen van de concentratie worden geanalyseerd.
Voorwaarden voor de toets
Een voorgenomen concentratie moet aan specifieke criteria voldoen om binnen de reikwijdte van de toets te vallen:
- Definitie van een concentratie: Onder een concentratie wordt o.a. verstaan:
- Fusies tussen voorheen onafhankelijke organisaties.
- Verwerving van zeggenschap door een partij over een andere organisatie.
- Het oprichten van een gezamenlijke onderneming die duurzaam als zelfstandige economische eenheid functioneert.
- Betrokken zorgaanbieders: Ten minste één van de betrokken partijen moet een zorgaanbieder zijn, zoals gedefinieerd in de Wmg. Dit omvat zowel directe als indirecte zorgverlening.
- Aantal zorgverleners: De toets is alleen van toepassing als minimaal één van de betrokken zorgaanbieders zorg doet verlenen door in de regel minimaal 50 personen. Het gemiddelde van het afgelopen jaar bepaalt of aan deze drempel wordt voldaan.
- Directe betrokkenheid: De toets geldt alleen als direct bij de transactie een zorgaanbieder betrokken is die zorg verleent in de zin van de Wmg.
Procedurele aspecten
De NZa hanteert een gestroomlijnd proces om aanvragen te beoordelen:
- Concentratie: Bij de concentratie betrokken partijen
- Effectrapportage: Deze rapportage dient inzicht te bieden in:
- De doelstellingen, structuur, redenen en gevolgen voor de concentratie.
- De gevolgen voor de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg.
- Het integratieproces en de daarbij horende risico’s.
- Cruciale zorg: Betreft o.a. additionele zekerheid voor continuïteit van ambulance-, spoedeisende-, acute verloskunde, crisisopvang GGZ en WLZ-zorg.
- Procedures: Wie vraagt aan, waar en hoe dient de aanvraag ingediend te worden. Partijen kunnen voorafgaand aan de aanvraag een gesprek aanvragen om duidelijkheid te krijgen over de vereisten (prenotificatiegesprek).
- Besluitvormingsproces: Besluiten, spoedprocedures en gevolgen van het besluit.
De NZa toetst voornamelijk procedureel, maar maakt een uitzondering voor situaties waarin cruciale zorg in het geding is. In dat geval beoordeelt zij inhoudelijk of deze zorg gewaarborgd blijft.
Toets op effectrapportage
De effectrapportage is het belangrijkste document binnen de toets. Deze rapportage dient niet alleen om de NZa te informeren, maar ook om een zorgvuldig besluitvormingsproces binnen de organisatie te waarborgen. Het omvat onder meer:
- Doelstellingen en alternatieven: Wat wil men bereiken met de concentratie, en welke alternatieven zijn overwogen?
- Organisatie- en governancestructuur: Hoe wordt de bestuurlijke en operationele structuur na de concentratie ingericht?
- Middellange termijn gevolgen: Welke veranderingen zijn voorzien in zorgverlening en ondersteunende processen binnen vijf jaar na de concentratie?
Cruciale zorg en risicobeheersing
Bij fusies of overnames speelt de continuïteit van cruciale zorg een sleutelrol. Dit betreft onder andere ambulancezorg, spoedeisende hulp, acute verloskunde en crisisopvang in de geestelijke gezondheidszorg. Zorgaanbieders moeten aantonen dat deze vormen van zorg na de concentratie gegarandeerd blijven. Een gedetailleerd stappenplan met concrete maatregelen om risico’s te beheersen is hierbij noodzakelijk.
Financieel beheer
De NZa verwacht van zorgaanbieders een gedetailleerde financiële onderbouwing, waaronder:
- Prognoses voor de komende vijf jaar.
- Synergievoordelen en integratiekosten.
- Een plan om negatieve exploitatie om te buigen naar een positief resultaat, indien van toepassing.
Hoewel fusies en overnames kansen bieden, zoals schaalvergroting en kwaliteitsverbetering, kunnen ze ook leiden tot uitdagingen. Denk aan cultuurverschillen tussen organisaties, risico’s voor de continuïteit van zorg en extra druk op het personeel. Zorgvuldige voorbereiding en uitvoering zijn daarom belangrijk.
De zorgspecifieke concentratietoets biedt een waardevol kader om deze uitdagingen te adresseren. Door duidelijke criteria en procedures stelt de toets zorgorganisaties in staat om transparant en verantwoord te handelen, met behoud van het vertrouwen van cliënten en andere stakeholders.
ACM
Geeft de NZa goedkeuring, dan kan het zijn dat de ACM de volgende autoriteit is die goedkeuring dient te verlenen. Hiervoor gelden de algemene criteria voor alle organisaties (valt buiten de scope van dit artikel).
Boec
Fusie- of overnameplannen in de zorgsector? Laat Boec u van A tot Z begeleiden.
