Stelselwijziging in de jaarrekening
Iedere onderneming maakt bij de start een keuze voor het te hanteren stelsel van waardering, resultaatbepaling en toelichting. De onderneming kiest een stelsel voor de eerste jaarrekening inclusief bijbehorende grondslag voor elke nieuwe gebeurtenis en/of transactie. Wanneer onderdelen van dit stelsel ten opzichte van het voorgaande jaar wijzigen, spreken we van een stelselwijziging. Een stelselwijziging gaat gepaard met stringente regelgeving. Vanuit de praktijk merken wij dat hier vragen over ontstaan. Vandaar dat dit artikel de stelselwijziging behandelt.
Wat is een stelsel?
Een stelsel is het geheel van grondslagen voor waardering en resultaatbepaling inclusief indeling van de presentatie.
Wat is een stelselwijziging?
Een stelselwijziging is een wijziging van (onderdelen van) het stelsel ten opzichte van het voorgaande jaar.
Volgens het stelselmatigheidsbeginsel dienen gelijksoortige posten ieder opvolgend jaar op dezelfde wijze gewaardeerd en gepresenteerd te worden. We noemen dit de gelijktijdigheid en de volgtijdigheid.
Wijzigt de waardering, resultaatbepaling en/of de presentatie (bijvoorbeeld een vastgoedbelegging van een waardering op basis van actuele waarde naar een waardering op basis van historische kostprijs), dan is sprake van een stelselwijziging.
Verplichtingen en mogelijkheden tot een stelselwijziging
Enkel bij een gegronde reden (2:384 lid 6 BW jo. 2:363 lid 4 BW voor de wet en 140.206 jo. 140.207 voor de RJ) mag een organisatie een stelselwijziging doorvoeren. Een gegronde reden kan resulteren in een verplichting of een mogelijkheid om een stelselwijziging door te voeren. Het verbeteren van het inzicht staat centraal.
Verplichtingen tot een stelselwijziging
- Indien vereist door de wet;
- Indien vereist door de richtlijnen;
- Indien de wijziging resulteert in een belangrijke verbetering van het inzicht.
Mogelijkheden tot een stelselwijziging
- Indien de wijziging aansluit op een voorkeur of nieuw ingevoerde alternatieven in de wet;
- Indien de wijziging aansluit op een voorkeur of nieuw ingevoerde alternatieven in de richtlijnen;
- Indien de wijziging aansluit bij hetgeen in de bijbehorende bedrijfstak algemeen gebruikelijk is;
- Indien de wijziging aansluit bij internationale opvattingen;
- Indien de wijziging aansluit bij het stelsel van de moedermaatschappij;
- Indien de wijziging aansluit bij belangrijke veranderingen in de bedrijfsactiviteiten van het bedrijf en het hierbij behorende betere inzicht.
Hoe dient een stelselwijziging verwerkt te worden?
Bij een stelselwijziging dient het cumulatieve effect in het beginvermogen van het jaar waarin de stelselwijziging plaatsvindt doorgevoerd te worden (retrospectieve wijze). Het jaareffect wordt in het boekjaar zelf verwerkt.
De vergelijkende cijfers dienen aangepast te worden, tenzij dit praktisch niet mogelijk is.
Op de retrospectieve wijze van verwerking is een uitzondering: wanneer overgangsbepalingen een prospectieve (niet met terugwerkende kracht) vereisen of wanneer het cumulatieve effect niet kan worden bepaald.
Voorbeeld van een verwerking van een stelselwijziging:
Een onderneming investeert in 2017 in een vastgoedbelegging. De activering bedraagt € 10.000.000. De activering is gelijk aan de aanschafwaarde, taxatiewaarde en de actuele waarde. De gehanteerde waarderingsgrondslag is actuele waarde.
Half 2019 geeft de bank aan dat voor het inzicht beter op basis van historische kostprijs gewaardeerd kan worden, omdat dit een beter inzicht geeft. De bank is de voornaamste gebruiker van de jaarrekening van deze onderneming en de organisatie stelt vast dat deze gegronde reden kwalificeert als een verplichting tot het aanpassen van het stelsel op basis van een belangrijke verbetering van het inzicht.
De restwaarde van het vastgoed wordt voor het voorbeeld gesteld op € 4.000.000 en de organisatie verwacht een economische levensduur van 30 jaar. De afschrijving per jaar wanneer op basis van historische kostprijs gewaardeerd wordt, bedraagt (€ 10.000.000 – € 4.000.000) / 30 = € 200.000.
De actuele waarde van de vastgoedbelegging is na 2017 gelijk gebleven. De organisatie heeft ook niet additioneel geïnvesteerd in de vastgoedbelegging. De onderneming rapporteert op 31-12-2018 een eigen vermogen van € 5.000.000. Het resultaat 2019 voor de stelselwijziging bedraagt € 800.000
Het cumulatieve effect (het effect van voor 2019) bedraagt dus € 400.000 (2 jaar afschrijven) en het jaareffect in 2019 bedraagt € 200.000 (1 jaar afschrijving).
De verwerking van de stelselwijziging in de jaarrekening 2019 geschiedt als volgt:
- Eigen vermogen op 31 december 2018 € 5.000.000
- Effect stelselwijziging (cumulatieve effect) € -400.000
- Herzien eigen vermogen op 31 december 2018 € 4.600.000
- Resultaat 2019 (€ 800.000 – € 200.000) = € 600.000
- Eigen vermogen op 31 december 2019 € 5.200.000
Relevante overige artikelen
Stelselwijzigingen, schattingswijzigingen en foutherstel hebben raakvlakken met elkaar. Bekijk onderstaande artikelen voor de overeenkomsten en de verschillen